กระบวนการยุติธรรม ลดความเหลื่อมล้ำ สร้างความเป็นธรรมให้สังคมไทย

จากปัญหาความไม่เป็นธรรมที่ประชาชนได้รับในคดีที่ดินและสิ่งแวดล้อมจำนวนมาก ข้อมูลคดีที่เกี่ยวข้องกับที่ดินและสิ่งแวดล้อมพบว่า ปัญหาเหล่านี้มีความซับซ้อนในเรื่องข้อเท็จจริง มีกฎหมายหลายฉบับเข้ามาเกี่ยวข้อง นอกจากนี้ยังมีมิติทางด้านประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมของท้องถิ่นเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย ในหลายกรณีไม่ได้เกิดจากเจตนากระทำผิด แต่เป็นผลพวงจากสาเหตุหลายประการ เช่น แนวทางปฏิบัติของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง นโยบายการพัฒนาประเทศ และโครงการพัฒนาขนาดใหญ่ ส่งผลให้มีการจับจองขยายที่ทำกิน หรือไปทับซ้อนกับที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยของชาวบ้าน เมื่อชาวบ้านถูกกล่าวหา ถูกฟ้องร้องหรือดำเนินคดีก็จะมีปัญหา มีความยากลำบากในการเข้าถึงความเป็นธรรมในกระบวนการยุติธรรม โดยเฉพาะคนจนและมีความรู้น้อย หลายพื้นที่มีการข่มขู่คุกคามหรือมีการออกเอกสารสิทธิ์มิชอบ ดังนั้น จึงเกิดความรู้สึกว่าไม่ได้รับความเป็นธรรม จากของหน่วยงานของรัฐในกระบวนการยุติธรรม ซึ่งหมายรวมถึงสถาบันศาลหรือตุลาการด้วย กรณีนี้ หากละเลยทิ้งไว้ไม่หาทางแก้ไข ย่อมนำมาซึ่งความเสื่อมศรัทธาของประชาชนที่มีต่อหน่วยงานของรัฐในกระบวนการยุติธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งสถาบันศาลและตุลาการ ทั้งนี้ เป็นเรื่องที่ละเอียดอ่อนที่สุดสำหรับสังคมไทยเพราะสถาบันศาลและตุลาการเป็นหลักและที่พึ่งสุดท้ายของสังคมและปวงชนชาวไทย

นอกจากนั้นจากตัวเลขในเดือนธันวาคม 2553 มีเกษตรกรถูกฟ้องร้องไล่ที่ รื้อถอนสิ่งปลูกสร้าง ถูกจำคุกและชำระค่าเสียหาย ถูกคุมขังอยู่ในคุกแล้ว 836 ราย

เมื่อชาวบ้านถูกกล่าวหา

ถูกฟ้องร้องหรือดำเนินคดีก็จะมีปัญหา มีความยากลำบากในการเข้าถึงความเป็นธรรมในกระบวนการยุติธรรม โดยเฉพาะคนจนและมีความรู้น้อย หลายพื้นที่มีการข่มขู่คุกคามหรือมีการออกเอกสารสิทธิ์มิชอบ ดังนั้น จึงเกิดความรู้สึกว่าไม่ได้รับความเป็นธรรม จากของหน่วยงานของรัฐในกระบวนการยุติธรรม ซึ่งหมายรวมถึงสถาบันศาลหรือตุลาการด้วย กรณีนี้ หากละเลยทิ้งไว้ไม่หาทางแก้ไข ย่อมนำมาซึ่งความเสื่อมศรัทธาของประชาชนที่มีต่อหน่วยงานของรัฐในกระบวนการยุติธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งสถาบันศาลและตุลาการ ทั้งนี้ เป็นเรื่องที่ละเอียดอ่อนที่สุดสำหรับสังคมไทยเพราะสถาบันศาลและตุลาการเป็นหลักและที่พึ่งสุดท้ายของสังคมและปวงชนชาวไทย

มีการยกร่างกฎหมายสำคัญ 4 ฉบับ ที่เรียกว่า   "4 Laws for the Poors"

1. ร่างพ.รบ.ภาษีที่ดินอัตราก้าวหน้า  ใครถือครองมากจ่ายภาษีมาก / ใครทิ้งที่ดินรกร้างไม่ทำประโยชน์จ่ายภาษีมากขึ้นไปอีก 
2. ร่างพ.ร.บ.ธนาคารที่ดิน   ช่วยเหลือคนจนที่ไร้ที่ดินทำกินและไร้ที่อยู่อาศัย ให้กู้เงินไปซื้อที่ดิน / ไถ่ถอนที่ดินที่กำลังจะหลุดมือ ฯลฯ
3. ร่างพ.ร.บ.สิทธิชุมชนในการจัดการที่ดินและทรัพยากร   เพื่อสนับสนุนให้ชุมชนถือครองสิทธิที่ดินร่วมกัน และส่งเสริมให้มีกติกา /มีการดูแลทรัพยากร
4. ร่างพ.ร.บ.กองทุนยุติธรรม  เพื่อให้คนจนเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมอย่างแท้จริง

ร่างกฎหมายเหล่านี้ ควรได้รับการผลักดันจากทุกฝ่ายเพื่อสร้างความเป็นธรรมและลดความเหลื่อมล้ำ ช่วยเหลือคนจนและผู้ด้อยโอกาสให้อยู่ดีมีสุขขึ้นบ้าง