กระบวนการยุติธรรม ลดความเหลื่อมล้ำ สร้างความเป็นธรรมให้สังคมไทย
จากปัญหาความไม่เป็นธรรมที่ประชาชนได้รับในคดีที่ดินและสิ่งแวดล้อมจำนวนมาก ข้อมูลคดีที่เกี่ยวข้องกับที่ดินและสิ่งแวดล้อมพบว่า ปัญหาเหล่านี้มีความซับซ้อนในเรื่องข้อเท็จจริง มีกฎหมายหลายฉบับเข้ามาเกี่ยวข้อง นอกจากนี้ยังมีมิติทางด้านประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมของท้องถิ่นเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย ในหลายกรณีไม่ได้เกิดจากเจตนากระทำผิด แต่เป็นผลพวงจากสาเหตุหลายประการ เช่น แนวทางปฏิบัติของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง นโยบายการพัฒนาประเทศ และโครงการพัฒนาขนาดใหญ่ ส่งผลให้มีการจับจองขยายที่ทำกิน หรือไปทับซ้อนกับที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยของชาวบ้าน เมื่อชาวบ้านถูกกล่าวหา ถูกฟ้องร้องหรือดำเนินคดีก็จะมีปัญหา มีความยากลำบากในการเข้าถึงความเป็นธรรมในกระบวนการยุติธรรม โดยเฉพาะคนจนและมีความรู้น้อย หลายพื้นที่มีการข่มขู่คุกคามหรือมีการออกเอกสารสิทธิ์มิชอบ ดังนั้น จึงเกิดความรู้สึกว่าไม่ได้รับความเป็นธรรม จากของหน่วยงานของรัฐในกระบวนการยุติธรรม ซึ่งหมายรวมถึงสถาบันศาลหรือตุลาการด้วย กรณีนี้ หากละเลยทิ้งไว้ไม่หาทางแก้ไข ย่อมนำมาซึ่งความเสื่อมศรัทธาของประชาชนที่มีต่อหน่วยงานของรัฐในกระบวนการยุติธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งสถาบันศาลและตุลาการ ทั้งนี้ เป็นเรื่องที่ละเอียดอ่อนที่สุดสำหรับสังคมไทยเพราะสถาบันศาลและตุลาการเป็นหลักและที่พึ่งสุดท้ายของสังคมและปวงชนชาวไทย
นอกจากนั้นจากตัวเลขในเดือนธันวาคม 2553 มีเกษตรกรถูกฟ้องร้องไล่ที่ รื้อถอนสิ่งปลูกสร้าง ถูกจำคุกและชำระค่าเสียหาย ถูกคุมขังอยู่ในคุกแล้ว 836 ราย
เมื่อชาวบ้านถูกกล่าวหา
ถูกฟ้องร้องหรือดำเนินคดีก็จะมีปัญหา มีความยากลำบากในการเข้าถึงความเป็นธรรมในกระบวนการยุติธรรม โดยเฉพาะคนจนและมีความรู้น้อย หลายพื้นที่มีการข่มขู่คุกคามหรือมีการออกเอกสารสิทธิ์มิชอบ ดังนั้น จึงเกิดความรู้สึกว่าไม่ได้รับความเป็นธรรม จากของหน่วยงานของรัฐในกระบวนการยุติธรรม ซึ่งหมายรวมถึงสถาบันศาลหรือตุลาการด้วย กรณีนี้ หากละเลยทิ้งไว้ไม่หาทางแก้ไข ย่อมนำมาซึ่งความเสื่อมศรัทธาของประชาชนที่มีต่อหน่วยงานของรัฐในกระบวนการยุติธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งสถาบันศาลและตุลาการ ทั้งนี้ เป็นเรื่องที่ละเอียดอ่อนที่สุดสำหรับสังคมไทยเพราะสถาบันศาลและตุลาการเป็นหลักและที่พึ่งสุดท้ายของสังคมและปวงชนชาวไทย
มีการยกร่างกฎหมายสำคัญ 4 ฉบับ ที่เรียกว่า "4 Laws for the Poors"
- ร่างพ.รบ.ภาษีที่ดินอัตราก้าวหน้า ใครถือครองมากจ่ายภาษีมาก / ใครทิ้งที่ดินรกร้างไม่ทำประโยชน์จ่ายภาษีมากขึ้นไปอีก
- ร่างพ.ร.บ.ธนาคารที่ดิน ช่วยเหลือคนจนที่ไร้ที่ดินทำกินและไร้ที่อยู่อาศัย ให้กู้เงินไปซื้อที่ดิน / ไถ่ถอนที่ดินที่กำลังจะหลุดมือ ฯลฯ
- ร่างพ.ร.บ.สิทธิชุมชนในการจัดการที่ดินและทรัพยากร เพื่อสนับสนุนให้ชุมชนถือครองสิทธิที่ดินร่วมกัน และส่งเสริมให้มีกติกา /มีการดูแลทรัพยากร
- ร่างพ.ร.บ.กองทุนยุติธรรม เพื่อให้คนจนเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมอย่างแท้จริง
ร่างกฎหมายเหล่านี้ ควรได้รับการผลักดันจากทุกฝ่ายเพื่อสร้างความเป็นธรรมและลดความเหลื่อมล้ำ ช่วยเหลือคนจนและผู้ด้อยโอกาสให้อยู่ดีมีสุขขึ้นบ้าง
จากกรณีข้อพิพาทที่ดิน ที่ทำให้ชาวบ้านได้รับความเดือดร้อน ถูกกลุ่มนายทุนร่วมมือกับเจ้าหน้าที่รัฐออกเอกสารสิทธิ์ทับที่ดินทำกินและที่สาธารณะประโยชน์ ซึ่งก่อนหน้านี้ได้ร้องเรียนต่อหน่วยงานต่าง ๆ มานานหลายสิบปีแล้ว แต่ยังไม่สามารถแก้ปัญหาได้ครบทุกกรณี ... นางหนูเดือน แก้วบัวขาว และตัวแทนกลุ่มพิทักษ์สิทธิ์ชุมชนและที่ดินทำกิน ต.บุ่งหวาย ต.หนองกินเพล ได้ขอความอนุเคราะห์ช่วยเหลือจากคณบดีคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต
กลุ่มพีมูฟบุกทำเนียบฯ จี้รัฐแก้ปัญหาคนจน กลุ่มพีมูฟปักหลักทำเนียบฯ ทวงถามความคืบหน้าแก้ปัญหาคนจน ขู่ปักหลักชุมนุมยาวจนกว่าจะได้คำตอบ จี้รัฐบาลใช้มาตรการเด็ดขาด ขีดเส้นสางปัญหาภายใน 30 วัน
ในวันที่ 22 เม.ย. เครือข่าย คปสม. กว่า 150 คน 16 เครือข่าย ได้ร่วมกันสรุปปัญหาและแนวทางการแก้ไขร่วมกัน เพื่อนำเสนอปัญหาเพื่อให้เกิดการแก้ไขและการปฏิรูป และเรียนรู้เนื้อหาตามร่างรัฐธรรมนูญปัจจุบัน และการนำเสนอการแก้ไขและการปฏิรูปต่อรัฐบาลร่วมกับ ขปส.
ในวันที่ 7 ตุลาคม 2557 นี้ สหประชาชาติ ได้กำหนดให้เป็นวันที่อยู่อาศัยสากล ดังที่ทราบกันดีแล้วดังนั้นเพื่อให้การแก้ไขปัญหาความเดือดร้อน ได้รับการแก้ไขให้ลุล่วง และสร้างความเข้าใจต่อคนในสังคมให้ตระหนักถึงความสำคัญของความมั่นคงในที่อยู่อาศัย เครือข่ายชุมชนเพื่อการปฏิรูปสังคมและการเมือง (คปสม.) ร่วมกับเครือข่ายพีมูฟและสลัม 4 ภาค ร่วมรณรงค์ในวันที่อยู่อาศัยสากลหน้า UN และได้ยื่นหนังสือให้กับรองปลัดกระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ด้านหน้าองค์การสหประชาชาติ และหลังจากนั้นได้มีตัวแทนประมาณ 48 คน ได้เข้าเจรจาร่วมกับรัฐบาล
เมื่อนางแส้หน้า เกาะสิเร๊ะ ชาวอุรักลาโว้ย วัย 60 ปี ซึ่งเป็นนางรำรองแง็งประจำชุมชนชาวเลเกาะหลีเป๊ะ จังหวัดสตูล ได้รับหนังสือจากทนายความให้รื้อถอนบ้าน เพราะว่ามีผู้ที่อ้างเป็นเจ้าของที่ดินมีโฉนด นส.3 ต้องการสร้างรีสอร์ต แต่เสียงจากชาวบ้านหลายคนยืนยันว่า การซื้อขายที่ดินไม่ชอบธรรม ไม่ถูกต้องตามกฎหมายการครอบครองที่ดิน โดยหวังว่านโยบายการจัดระเบียบที่ดินบนเกาะหลีเป๊ะ ของคสช. และการลงพื้นที่ของคณะกรรมการแก้ไขปัญหาชาวเลเพื่อที่จะให้ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเข้ามาร่วมตรวจสอบรังวัดที่ดิน และหวังว่าสามารถเปิดพื้นที่ให้ชาวบ้านได้ใช้ชีวิตอย่างมีตัวตนบ้าง ไม่ใช่สิ่งกีดขวางภูมิทัศน์อย่างที่เป็นอยู่
16 กรกฏาม 2557 เสียงประชาชน เปลี่ยนประเทศไทย : หน้ากระดานปฏิรูป เพราะการปฏิรูปประเทศ ไม่ได้เพิ่งเริ่มโดย คสช. และการปฏิรูปก็ไม่ควรถูกผูกขาด ก่อนที่การปฏิรูปประเทศจะเดินหน้าเข้าสู่ระยะที่ 2 เสียงประชาชนเปลี่ยนประเทศไทยจึงสำรวจ หน้ากระดานการปฏิรูปว่า ใครยืนอยู่ไหน จะก้าวไปอย่างไร
ปัญหาที่ดินทับซ้อนชุมชนทับยาง หลังคำพิจารณาของศาลปกครอง บนที่ดินเลขที่ 972 ที่มีเนื้อที่ 78 ไร่ เป็นส่วนหนึ่งของที่ดิน 170 ไร่ ที่ชาวบ้านทับยาง หมู่ 9 ตำบลท้ายเหมือง อำเภอท้ายเหมือง จังหวัดพังงา ฟ้องร้องต่อศาลปกครอง กรณีออกเอกสารสิทธิ์และโฉนดที่ดินแก่เอกชนโดยมิชอบ เนื่องจากทับทางสาธารณะชุมชน
ดีเอสไอเผยผลพิสูจน์ดีเอ็นเอเป็นหลักฐานเด็ด ยืนยันความยาวนานของหมู่บ้านชาวเลหาดราไวย์ ชุมชนเตรียมจัดพิธีสักการะบรรพชน นายทุนฟ้องเพิ่มอีก 30 ราย รวมเป็น 101 คดี เมื่อวันที่ 2 กรกฏาคม 2557 พ.ต.ท.ประวุธ วงศ์สีนิล ผู้บัญชาการสำนักคดีคุ้มครองผู้บริโภคและสิ่งแวดล้อม กรมสอบสวนคดีพิเศษ หรือดีเอสไอ ให้สัมภาษณ์ถึงความคืบหน้าการตรวจพิสูจน์ดีเอ็นเอกระดูกบรรพบุรุษชาวเลที่ขุดพบบริเวณชุมชนชาวเลที่หาดราไวย์ อ.เมือง จ.ภูเก็ต
วันที่ 24 มิถุนายน 2557 หลังจากชาวบ้านทับยาง จังหวัดพังงา ได้ยื่นพิสูจน์การออกเอกสารสิทธิโดยมิชอบ ของนายงิ้มต่าม ลิ่มดุลย์ และในที่สุด คณะกรรมการแก้ปัญหาการบุกรุกที่ดินของรัฐ มีมติ ให้เพิกถอนเอกสารสิทธิ จำนวน 170 ไร่ แต่หลังจากมีมติ กรมที่ดินไม่ยอมเพิกถอน ได้อ้างว่าได้ออกเอกสารสิทธิ์โดยชอบด้วยกฏหมาย ชาวบ้านชุมชนทับยาง จึงฟ้องศาลปกครองสูงสุด เพื่อเพิกถอนที่ดินดังกล่าวเพื่อคืนให้กับรัฐ และศาลปกครองได้นัดพิจารณาคดี เพิกถอนเอกสารสิทธิชุมชนทับยาง ในวันนี้ ซึ่งจะมีโจทย์จากชุมชนมาฟังการพิจารณาคดี กว่า 40 คน
23 มิถุนายน 2557 ศูนย์ประสานงานรณรงค์กฎหมายเพื่อคนจน 4 ฉบับ ได้จัดงานเสวนาและแถลงข่าว ติดตามสิทธิการเข้าชื่อเสนอกฎหมาย 4 ฉบับ ณ อนุสรณ์สถาน 14 ตุลา (แยกคอกวัว ) โดยมีผู้เข้าร่วมกว่า 70 คน ที่มาจากชุมชนผู้เดือดร้อนทั่วประเทศ
